Trong mười ngày liền từ mồng 5 tháng 3/2015, truyền thông Âu Mỹ liên tục đưa tin và bình luận cũng như phỏng đoán về sự “biến mất” của Putin. Chuyện bắt đầu với sự hủy bỏ cuộc gặp gỡ giữa Putin và các nhà lãnh đạo Kazakhstan và Belarus bị đột ngột hủy bỏ. Truyền thông Âu Mỹ túm lấy tin đó mà coi là có điều bất thường, dựa trên một tiền đề là Putin vốn là một người hay chơi nổi và trình diễn, ít khi vắng mặt trên hệ thống truyền thông Nga, từ chuyện cưỡi ngựa cởi trần, đến chuyện chụp hình bên cạnh hổ dữ, hay lái máy bay, hoặc thám hiểm lặn sâu xuống biển tìm cổ vật.
Vô số những câu hỏi và giả thiết được đặt ra trên truyền thông trong luồng cũng như ngoài luồng trên các mạng điện tử. Phải chăng Putin đã chết? Đã bị mất tích? Hay bị ốm? Đã bị đảo chính hay vì bất đồng ý kiến trong vụ ám sát Boris Nemtsov mà bị hạ bệ, bởi khối liên minh nhà thờ Chính Thống Giáo Nga và quân đội? Hay là vì phải có mặt cạnh người tình là Alina Kabaeva, nguyên là vận động viên thể thao Nga nổi tiếng lãnh nhiều huy chuơng thế vận và nguyên đại biểu quốc hội Duma, đang nằm trong một bệnh viện tại Thụy sĩ để sinh đứa con với Putin.
Để hỗ trợ cho luận cứ Putin biến mất, người ta đã viện dẫn ra sự kiện Putin đã vắng mặt trong những chuyện ông ta không bao giờ vắng mặt. Thí dụ như không dự họp buổi hội định kỳ với cơ quan phản gián Nga, và không dự cuộc họp của ngày Phụ nữ Thế giới.
Các khẳng định của Peskov phát ngôn viên của Putin phủ nhận sự biến mất này không đủ sức dẹp các tò mò dò hỏi liên tiếp của các phóng viên Tây phương. Sau cùng Peskov đã phải nói rằng ông ta đang kiếm người có tiền để xin ủng hộ việc lập một giải thưởng cho khả năng tung tin đồn xuất sắc. Cũng vẫn không xong. Các tin tức thời sự với vài hình ảnh Putin trên truyền thông Nga không đủ khiến cho những người nghi ngờ ngưng có câu hỏi rằng những hình ảnh này đã thu hình lúc nào.
Ngay cả CIA cũng đi vào cuộc, vi sau cả tuần láo nháo tin tức, thì đã có tin một giới chức CIA dấu tên tiết lộ rằng Putin không sao cả, mà chỉ bị cúm. Tuy vậy các nhà phân tích truyền thông cũng có người không tin. Như Fridas Ghitis của CNN viết “Liệu Putin có thể bị cúm không? Điện Kremlin không muốn cho hình ảnh đàn ông cường tráng của Putin bị mờ đi vì các yếu đuối của con người”. Một chuyên gia khác về nước Nga, Jill Dougherty, thuộc “Trung tâm quốc tế cho các học giả - “Woodrow Wilson International Center for Scholars” thì viết rằng “khi mà tổng thống không xuất hiện, và đây là điều thật là hiếm đối với ông ta, thì người ta bắt đầu đặt câu hỏi”. Và “Mình phải nhìn vào hiện tượng không lành mạnh này. Tại sao thế? Một trong những vấn đề là quần chúng rất lo lắng, một cách chính đáng. Putin ở đâu? Ông còn giữ trách nhiệm không?”
Sau chót thì ngày chủ nhật 15 tháng 3, đã xuất hiện một băng hình Putin trả lời phỏng vấn trên hệ thống truyền hình nhà nước Nga nhân dịp kỷ niệm một năm sát nhập Crimea và Nga. Trong cuộc phỏng vấn này, Putin nói ông sẵn sàng đặt lực lượng nguyên tử Nga trong tình trạng báo động để bảo vệ Crimea. Putin tuyên bố “Người dân Nga sống ở đó. Họ ở trong tình trạng nguy hiểm. Chúng ta không thể bỏ họ”. Cuốn băng hình này là cuốn băng thu sẵn, cho nên có vẻ như cũng không dẹp hẳn được những tin đồn về sự biến mất của Putin. Những bình luận Âu Mỹ chỉ nhấn mạnh đến tình trạng lo ngại ở Nga trong cuốn phim, sau khi tổng thống Ukraine Yanukovych thân Nga bị lật đổ và bỏ chạy khỏi Kiev truớc những cuộc biểu tình có các hoạt động bạo loạn đặc biệt.
Putin chỉ đã thực sự không biến mất khi ngày thứ hai 16 tháng 3 xuất hiện bằng xương bằng thịt khỏe mạnh trong cuộc gặp gỡ tổng thống Atambayev nước Kyrgystan ở thành phố St Petersburg của Nga. Và Putin đã nhận định về những tin đồn thổi trong 10 ngày này là “không có chuyện ngồi lê đôi mách thì thật là tẻ nhạt”.
Có thật rằng những tin tức quanh sự vắng mặt của Putin trên truyền thông Nga là ngồi lê đôi mách? Có lẽ không. Bởi vì không có dấu chứng gì về một sự thay đổi trong giới lãnh đạo Nga, mà chỉ là suy diễn trên một tiền đề là Putin không chịu vắng mặt trong bất cứ dịp nào trước quần chúng. Và những bàn tán chỉ loanh quanh trong chuyện Putin thích trình diễn, độc tài, vấn đề ám sát Nemtsov, vân vân nghĩa là những ấn tượng chính trị tiêu cực từ Putin. Có thể là để giảm cái con số 86% dân Nga ủng hộ chính sách Putin, và cũng là để khai thác sự bất đồng bất mãn đâu đó trong dân chúng và giới lãnh đạo Nga vì chính sách Putin làm kinh tế khó khăn và uy tín quốc tế của Nga đi xuống.
Nhưng bỏ ra ngoài mọi suy diễn nhận định chiều này hay hướng nọ, thì chuyện đồn thổi này chỉ cho thấy một điều rằng Putin là một nhân vật hiện nay không được nhìn với chút nào thiện cảm từ con mắt Tây phương, nếu không nói là một kẻ thù địch, cần loại bỏ, trừ khử, ngược với hình ảnh mà tổng thống Bush con mô tả rằng Putin là người bạn thiết, thông cảm và hợp tác được.
Như thế, thì sự biến mất của Putin có lẽ không chỉ là tin đồn, mà có thể thực sự là một ước muốn, và biết đâu ngay cả là một tính toán thi hành. Và câu hỏi hấp dẫn khó trả lời là: nếu Putin thực sự biến mất, thì nước Nga sẽ ra sao? Ai sẽ lãnh đạo? Medvedev thì đã làm rồi, và có vẻ không có gì đặc sắc. Sẽ là một người lãnh đạo trong giới được coi là Tây phương coi là dân chủ và tiến bộ như Alexei Navalny đã từng tổ chức những cuộc biểu tình nhiều trăm ngàn người chống Putin, hay là một trong những đại gia chống Putin hiện đang trú ngụ ở Anh, Đức hay Mỹ…? Hay là một liên minh nhà thờ chính thống giáo Nga với quân đội, như là tin đồn đã loan đi? Hay là một lãnh tụ cực hữu như Zhirinovsky?
Nước Nga và dân Nga cần loại lãnh đạo nào, sau Putin?
Lâm Phong
Ngày 20 tháng 3/2015