Los Angeles, ngày 13 tháng Sáu, 2025
Em yêu dấu,
Có những đêm ở California, gió thổi qua những con đường vắng lặng như thể đang thì thầm bằng thứ ngôn ngữ chỉ người thao thức mất ngủ mới nghe thấy được. Đêm nay là một đêm như vậy. Anh ngồi lại, bên ly cà phê cũ, để viết cho em- người bạn ở Berlin - khi nước Mỹ đang đứng giữa một ngã ba định mệnh.
Em hỏi hôm nay nước Mỹ có gì. Và anh phải trả lời thật lòng: có nguy cơ, có khủng hoảng, và có một câu hỏi chưa lời giải- phải chăng chúng tôi đang đi lại con đường mà châu Âu, nhất là nước Đức của em, từng biết, và biết rất rõ?
Có lẽ mọi việc bắt đầu từ trước đó. Nhưng em đã biết cả rồi- chúng ta gần nhau đến thế kia mà. Anh sẽ bắt đầu bằng sự kiện: Một vị tổng thống sinh nhật bằng xe tăng.
Ngày 14 tháng Sáu, Trump sẽ kỷ niệm sinh nhật lần thứ 79 của mình bằng xe tăng, pháo binh và đội danh dự diễu hành tại thủ đô. Đây không còn là một ngày mừng tuổi bình thường, mà là màn trình diễn quyền lực kiểu quân đội- lạ lẫm với truyền thống dân sự của nước Mỹ.
Thật trớ trêu- đúng ngày đó, hàng ngàn người dân sẽ xuống đường bằng tay không, nến trắng và bài hát cũ “This Land is Your Land.”
Tuần trước, Trump điều động Thủy quân lục chiến đến Los Angeles để “ổn định tình hình.” Không thông qua bang. Không cần sự đồng thuận. Một quyết định mang tính đơn phương vũ lực, đặt thể chế liên bang vào tình trạng báo động âm thầm.
Đây không chỉ là biểu tượng của quyền lực - mà là thách thức Hiến pháp: tổng thống có quyền dùng quân đội chống lại công dân không?
Và mọi chuyện có nguồn gốc sâu xa hơn rất nhiều. Bắt đầu từ những rạn nứt bên trong thiết chế.
Tướng Dan Caine- người đứng đầu Hội đồng Tham mưu trưởng- đã phát biểu ngược lại tổng thống, phản đối việc quân đội bị biến thành công cụ chính trị. Một dấu hiệu rõ ràng: ngay cả trong quân đội, lòng trung thành không còn là tuyệt đối.
Nhiều thống đốc bang từ chối hợp tác. Quốc hội chia rẽ. Tòa án đang bị đẩy vào vai trọng tài trong cuộc đấu quyền lực không luật chơi. Hiến pháp Mỹ thay vì được tuân thủ, ngược lại, đang bị thử thách.
Em ạ, nước Mỹ có thể đang ở thời điểm định hình tương lai.
Cái giá của tự do là sự tỉnh thức không ngừng. Một chính phủ đủ lớn để ban cho bạn mọi thứ, cũng đủ mạnh để tước đi mọi thứ bạn có.
Ngày mai, nếu người dân xuống đường đông, ôn hòa, có tổ chức- đây có thể trở thành một khoảnh khắc như Selma 1965. [**] Nhưng nếu hỗn loạn xảy ra- nếu máu đổ- Trump sẽ có cớ để siết chặt thêm bằng Đạo luật Khẩn cấp.
Sự sống còn của nền dân chủ Mỹ lúc này không chỉ phụ thuộc vào những người có súng - mà vào những người cầm nến.
"Những ai làm cho cách mạng ôn hòa trở nên bất khả thi, sẽ khiến cách mạng bạo lực trở thành tất yếu."
(John F. Kennedy)
Và cái giá nằm trong trái tim mỗi công dân. Mỗi người dân Mỹ bình thường miễn là còn yêu tự do, dân chủ và phẩm giá.
Anh thấy một điều đang lan rộng - không phải bạo lực- mà là sự tê liệt về niềm tin. Bạn bè anh, đồng nghiệp anh, hàng xóm anh… họ hỏi nhau: “Giờ còn tin ai?”
Trump không cần thuyết phục tất cả. Ông ta chỉ cần gieo ngờ vực và mệt mỏi, để nền dân chủ tự mục ruỗng.
Câu hỏi ấy -em còn nhớ không - từng vang lên ở Đức, khi những người tốt ngừng nói, và những kẻ hung hãn bắt đầu viết lại lịch sử theo ý họ.
Phải chăng nước Mỹ đang làm lại lịch sử nước Đức? Khi quân đội trở thành công cụ cá nhân của một người. Khi luật pháp phục vụ ý chí thay vì công lý. Khi báo chí bị gán nhãn “kẻ thù của nhân dân.” Khi sự thật trở thành một ý kiến cá nhân có thể mua bán.
Đó không phải là Hollywood. Đó là Berlin, 1933.
Và cũng có thể là Washington, 2025.
Nhưng vẫn còn ánh sáng. Em ạ. Hãy tin vào nước Mỹ như đã từng tin anh.
Người Mỹ đã từng đứng dậy. Năm 1963, Martin Luther King nói “Tôi có một giấc mơ.”
Năm 1974, Nixon buộc phải từ chức vì những nhà báo không khuất phục.
Năm 2008, một người đàn ông da đen tuyên thệ tổng thống và nói: “Nước Mỹ thay đổi được- bởi chính những người bình thường đã làm điều phi thường.” Đó là Obama- tổng thống người da đen đầu tiên của hợp chủng quốc.
Và hôm nay, chính chúng ta- những người bình thường- lại đối mặt với điều phi thường.
Em yêu dấu,
Nếu ngày mai nước Mỹ của anh đổi hướng, em hãy nhớ: không phải ai cũng im lặng.
Nếu một ngày nào đó anh không thể gửi thư cho em nữa, thì cũng xin em nhớ: anh không chống lại nước Mỹ.
Anh chỉ không thể yêu một nước Mỹ không còn công lý.
Và nếu lịch sử phải lặp lại- thì ít nhất anh cũng muốn mình không đứng bên lề, mà đứng cùng những người thắp nến, viết báo, và gọi tên tự do.
"Điều duy nhất cần thiết để cái ác chiến thắng là những người tốt không làm gì cả."
(Edmund Burke)
Viết cho em, giữa một Los Angeles bất an.
AD
-
Chú thích [**]Selma 1965 là một cột mốc quan trọng trong Phong trào Dân quyền ở Hoa Kỳ, tập trung vào cuộc đấu tranh giành quyền bầu cử cho người Mỹ gốc Phi.
Sự kiện nổi bật nhất trong giai đoạn này là ba cuộc tuần hành từ Selma đến Montgomery, Alabama.
* Chủ nhật Đẫm máu (Bloody Sunday)7 tháng 3 năm 1965: Cuộc tuần hành đầu tiên do John Lewis và Hosea Williams dẫn đầu, nhằm tưởng niệm cái chết của Jimmie Lee Jackson (một người biểu tình da đen bị cảnh sát bắn chết). Khi đoàn người băng qua Cầu Edmund Pettus ở Selma, họ đã bị cảnh sát tiểu bang và cảnh sát địa phương tấn công dã man. Những hình ảnh bạo lực này được phát sóng trên truyền hình quốc gia đã gây chấn động dư luận và làm dấy lên làn sóng phẫn nộ trên khắp nước Mỹ.
* Cuộc tuần hành thứ hai - 9 tháng 3 năm 1965: Sau Chủ nhật Đẫm máu, Martin Luther King Jr. dẫn đầu một cuộc tuần hành khác, nhưng họ đã dừng lại tại Cầu Edmund Pettus theo lệnh của tòa án.
* Cuộc tuần hành cuối cùng - 21-25 tháng 3 năm 1965: Với sự bảo vệ của Vệ binh Quốc gia được Tổng thống Lyndon B. Johnson điều động, hàng nghìn người đã hoàn thành cuộc tuần hành dài 87km từ Selma đến Montgomery.
Những sự kiện ở Selma 1965, đặc biệt là Chủ nhật Đẫm máu, đã tạo ra một áp lực lớn lên chính phủ liên bang, dẫn đến việc thông qua Đạo luật Quyền Bầu cử năm 1965. Đạo luật này loại bỏ các rào cản pháp lý ở cấp tiểu bang và địa phương vốn đã ngăn cản người Mỹ gốc Phi thực hiện quyền bầu cử của mình, đánh dấu một chiến thắng lớn trong cuộc đấu tranh giành bình đẳng dân quyền.
Sự kiện Selma cũng được tái hiện trong bộ phim cùng tên "Selma" (2014), đã giành được nhiều lời khen ngợi và giúp khán giả hiểu rõ hơn về những khó khăn và sự hy sinh của những người đấu tranh vì quyền dân quyền.
We will kill you!