Trước ngày 30 tháng 4 năm 1975, trong khuôn khổ ngăn chặn sự bành trướng của Cộng sản Hà Nội xuống miền Nam, tôi cũng như nhiều người ở miền Nam phải đi lính Việt Nam Cộng Hòa, phải cùng nhau vào sanh ra tử, phải vào những nơi không hề muốn ...., chỉ mong chiến tranh chấm dứt để trở về với cuộc sống đời thường bên cạnh gia đình, bạn bè thân thiết. Song sự ước ao nhỏ nhoi đó đã không bao giờ đến với tôi sau ngày sụp đổ của Saigon, ngày mà những người cộng sản Hà Nội gọi là "Ngày giải phóng, ngày thống nhất, v.v...".
Tuân hành theo cái gọi là chính sách "Khoan hồng nhân đạo của cách mạng", đa số chúng tôi đều ghi danh "Học tập cải tạo 10 ngày" như thông cáo chung của ủy ban quân quản thành phố Saigon - Gia Định - Chợ Lớn. Theo thông cáo này thì Chuẩn úy sẽ học 3 ngày, thiếu úy hay trung úy học 10 ngày, đại úy trở lên thì học 1 tháng ! Bạn tôi có đứa không tin là chỉ học tập 10 ngày. Có đứa thì cho rằng sau khi hết chiến tranh chưa có việc bên thắng sẽ giam giữ hàng binh của bên thua.
Vậy là ngay đêm hôm trình diện, từ đại lộ Trần Hoàng Quân - Chợ Lớn chúng tôi được chuyển đến trại "Tập trung cải tạo" Trảng Lớn, được ngồi bó gối trong thùng xe molotova phủ bạt kín mít chạy suốt đêm, được sống chen chúc trong những căn hầm chật chội ẩm thấp, được đào giếng, làm nơi tiêu tiểu, bếp núc, v.v... Và cứ thế, 10 ngày thấp thỏm trôi đi... rồi 1 tháng... rồi dăm ba tháng... vẫn không có tin tức gì về ngày mãn khóa. Vài phe ta sốt ruột hỏi mấy quản giáo thì được nói trớ là: "Khi nào các anh học tập cải tạo tốt, lao động tốt cách mạng cho về !".
Nhớ lại khi xưa, các cụ thường hay nói: có ở trong chăn mới biết chăn có rận, nay ở trong tù mới hiểu thế nào là tù cộng sản và thế nào là “nhất nhật tại tù thiên thu tại ngoại.”
Khác với những tù nhân ở các nước tự do, họ được xét xử công bằng, ở tù bao lâu và họ có thể thản nhiên ngồi bóc lịch xong bản án là về. Những người tù của các nước tự do:
- Không phải phấp phỏng tự hỏi khi nào được về, và có còn ngày về hay chăng?
- Không phải viết thư theo lệnh của quản giáo: "Không tiết lộ nơi ăn chỗ ở, động viên gia đình đi kinh tế mới, chấp hành tốt đường lối của đảng và nhà nước, chỉ nói cái tốt, cái hay như được cách mạng đối xử tử tế, mạnh khỏe, học tập tốt..."
- Không phải viết những gì không thật và bị kiểm duyệt thư từ đi lại.
- Không phải "Tiếp thu, đào sâu suy nghĩ phát biểu đúng trọng tâm như giảng viên đã lên lớp".
Giảng viên bên thắng cuộc họ nói: "Đế quốc Mỹ là con đỉa hút máu hai vòi, một vòi hút máu nhân dân nước nó và một vòi hút máu nhân dân tiến bộ trên toàn thế giới". Những người tù chúng tôi đã phải bấm bụng "phát biểu" theo đúng với câu chữ mà giảng viên đã nói. Ai có thắc mắc hoặc trả lời sai thì bị đem ra họp tổ "Phê và tự phê". Nếu cá nhân đó vẫn chưa "Thông suốt" thì sẽ bị "Nâng lên hàng quan điểm".
Lính sữa chúng tôi (ám chỉ sĩ quan cấp bậc thiếu úy và trung úy) ngày ấy chịu ảnh hưởng nền giáo dục của miền Nam, ưa sự minh bạch, chân thực nên rất khó chịu với đường lối giáo dục giả dối, quanh co không lành mạnh theo kiểu miền Bắc cộng sản nhưng đã phải chịu trận với sự tra tấn tinh thần như thế. "Học tập cải tạo" mà lại đối xử thù hằn với người đi học, ăn không đủ no, phải làm lụng vất vả, bệnh tật không thuốc men, ghẻ kềnh ghẻ càng, bị kiết lỵ hay đau nặng không đi làm được thì bị mai mỉa "Chây lười ", và áp đặt "Lao động trị liệu" hành hạ cả về thể xác lẫn tinh thần. Sau đó lại bị gởi tới những nơi khỉ ho cò gáy để chặt cây, phá rừng, đốt rẫy. Với bao cảnh điêu đứng khổ nhục đó, chúng tôi hầu như mất hết ý chí phản kháng đành ém nhẹm vào lòng tất cả những thua thiệt, mất mát trong cuộc chiến do Hồ Chí Minh và đồng đảng gây ra.
Sau ngày về, cũng như bao người cùng khổ khác ở kinh tế mới. Tôi cố gắng làm việc, ngày ngày tay cuốc tay dao, chặt cây, đào gốc trốc rễ "Cải tạo đất" để trồng ngô sắn. Thật không hay cho tôi, năm ấy bị hạn hán, mất mùa. Chút ít vốn liếng mẹ tôi chắt chiu để dành cho tôi lập nghiệp cũng tan theo vồng khoai luống bắp. Thấy tôi như vậy, một người tốt bụng ở gần nhà cho tôi đi theo cha con anh làm củi kiếm sống qua ngày. Từ hôm đó bất kể mưa hay nắng, 5 giờ sáng thức dậy lội bộ khoảng 12 cây số tới láng "Dấp", tìm kiếm cây nào có đường kính từ 30 - 40 cm (Dấp là loại cây quý hiếm như bằng lăng, căm xe, v.v.., thân thẳng đứng, màu đỏ au, nặng và cứng, làm cột nhà rất tốt), dùng dao chặt dây leo bám xung quanh, dùng búa mở máng cho hướng cây đổ rồi hai người hai bên ngồi cù cưa hạ cây xuống, lựa những đoạn gỗ suông không có mắt hoặc gỗ xoắn cưa lấy 3 đoạn (đoạn gọi là bi ?), mỗi bi dài 1 m 20, xong đi chặt tre lấy một lóng làm lạt và chất lên xe thồ, kể cả dao, búa... rồi dùng giây ràng chặt lại (xe thồ là loại xe mobylette xanh hay xám của Pháp, được tháo bỏ máy móc, bàn đạp, sên xích, tay lái thay bằng khúc cây nằm bên phải hay trái tùy theo người xử dụng). Ăn xong mấy củ khoai mì, nằm vươn vai xả hơi ít phút rồi về. Anh cầm lái, tôi và đứa con gái đầu lòng của anh khoảng 11 tuổi đẩy phía sau, gặp dốc thoai thoải thì kéo lại, độ dốc cao phải lên phía trước đẩy ngược làm lực cản, leo dốc thì mệt nhưng không nguy hiểm như khi xuống dốc và qua suối. Về tới nhà là 3 giờ chiều, bà xã của anh và các cháu nhỏ thì chẻ tre làm lạt, anh và tôi thì cưa cây thành 9 bi nhỏ, mỗi bi dài 40 cm rồi dùng búa chẻ ra từng thanh nhỏ, gọi là củi. Chị và các cháu dùng lạt bó thành những bó củi nhỏ đường kính 20 cm rồi chất lên xe thồ, đem tới chỗ lái buôn từ Saigon đến thu mua khoảng 3 cây số để bán và với một xe củi nhiều như thế bán được 5 đồng, chị mua 1 ký gao hết 2 đồng rưỡi, số tiền còn lại mua mắm muối....anh chị có 5 đứa con, lớn nhất 11 tuổi cộng với tôi là 8 người mà mỗi ngày lợi nhuận là 2 kg gạo và đó là những ngày may mắn, chưa đến lượt công an du kích địa phương để mắt tới, ngày nào bị tịch thu là trắng tay, các cháu đói bụng chị lại khóc. Tôi làm chung với anh chị được một năm, khi làm củi, khi làm than, vất vả khổ cực mà vẫn phải ăn cơm độn quá nửa ngô khoai. Vụ mùa năm sau, "Cách mạng" lấy đất để trồng cao su, bao công lao khai phá của mọi người hiến cho nhà nước hết, đã vậy còn phải làm "Nghĩa vụ lao động" không công đào hố trồng cây cao su....bà con bỏ đi...tôi cũng bỏ về Saigon đạp xích lô rồi nhà nước lại có lệnh cấm, không cho "Nguỵ quân cải tạo" đạp xích lô, tôi đi bán thúng đổi gạo, rồi cũng bị bắt, bị tịch thu cả vốn lẫn lời và luôn cả cái xe đạp... ngày đó, đi tới đâu cũng gặp trạm kiểm soát của thuế vụ, quản lý thị trường, công an, du kích nằm chằng chịt cả đường bộ lẫn đường sông và bất cứ nơi nào có trạm kiểm soát là ở đó có tiếng khóc bi thương bên cạnh tiếng cười hi hỉ của đám công an, cán bộ nhà nước.
Sống trên quê hương của mình mà bị phân biệt đối xử, không chỉ cá nhân tôi mà là cả một dân tộc bị đảng cộng sản đàn áp, cướp đi những quyền căn bản của con người từ sự tự do ngôn luận, tự do đi lại, tự do có công ăn việc làm, tự do tôn giáo, tự do ứng cử và bầu cử, và bị nhìn là kẻ thù, là thành phần "Phản động" ! ? Quá mệt mỏi với chính sách tàn ác của bọn lãnh đạo cộng sản Lê Duẩn, Phạm Văn Đồng, Trường Chinh, Văn Linh, Đỗ Mười, Văn Kiệt..... người dân miền Nam chúng tôi đã đành phải rời xa miếng đất núm ruột, liều mình vượt biên để tìm kiếm sự tự do ở một nước thứ ba trên thế giới. Tôi cũng ở trong đoàn lữ hành thập tử nhất sinh ấy, chấp nhận may rủi: một là má nuôi con, hai là con nuôi cá, ba là con nuôi má...và hiện nay tôi đang lè phè ở Mỹ.
Tử liễm
(21/04/2021)